بررسی همدید کنش های چرخندی بر روی ایران در سال 1374

در این پژوهش به منظور بررسی چرخندهای تأثیر گذار بر ایران، تشکیل، رفتار و نوسانات مکانی و زمانی این سامانه ها در دوره ی زمانی ( 1996- 1995م) 1374 خورشیدی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای شناسایی این سامانه ها از داده-های ارتفاع ژئوپتانسیل (hgt) استفاده شد. داده های این متغیر از پایگاه داده های جوی مرکز پیش یابی اقلیم ncep/ncar وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده و به صورت دیده بانی شش ساعته به وقت گرینویچ (00:00، 06:00، 12:00 و 18:00) اخذ شده است. در بررسی داده های جو بالا، محدوده ی مورد مطالعه، گسترده تر از قلمرو کشور ایران انتخاب شد. این چهار چوب، مناطق بین طول جغرافیایی 30 تا 80 درجه شرقی و عرض جغرافیایی صفر تا 80 درجه شمالی را شامل می شود. دلیل انتخاب این محدوده ی گسترده، شناسایی بهتر پدیده های همدید و سامانه های جوی بود. تفکیک فضایی شبکه ی به کار رفته 5/2 5/2 درجه جغرافیایی در راستاهای مداری و نصف النهاری است، بنابر این چارچوب یاد شده ابعادی برابر 44 33 دارد و شامل 1485 یاخته مکانی است که مبنای محاسبات قرار گرفته است. در این پژوهش، شناسایی چرخندها با نوشتن برنامه ای خودکار انجام شد. در نوشتن این برنامه، دو شرط مد نظر قرار داده شد، که عبارتند از: 1- نقاطی که ارتفاع ژئوپتانسیل آن ها نسبت به 8 همسایه پیرامونش کمینه باشد، 2- میانگین منطقه ای بزرگی شیو ارتفاع ژئوپتانسیل بر روی 9 نقطه موجود در پنجره حداقل 100متر بر 1000کیلومتر باشد. علاوه بر این از شیو ارتفاع ژئوپتانیسل به عنوان متغیری برای سنجش شدت و مقایسه بهتر چرخندها استفاده شد، که هر چه مقدار شیو بیشتر باشد، چرخندها از قدرت بیشتری برخوردارند. اعمال این شرط، باعث وارد شدن چرخند های قوی در محاسبات شده است. تحلیل ها بر مبنای 6 تراز اصلی تفاوت های قابل توجه فراوانی چرخندی در فصول مختلف سال و مراکز بیشینه چرخندی که می تواند بر اقلیم ایران اثر گذار باشد را نشان می دهد. از این رو توزیع مکانی فراوانی ها به صورت ماهانه و فصلی بررسی شد. در کلیه ترازها، چرخندها در پاییز و زمستان با اندکی تفاوت بیشترین فراوانی را نمایش داده، با این تفاوت که فراوانی ها در زمستان به طرف عرض های پایین تر است. فصل بهار از نظر فراوانی چرخندی، در رتبه سوم قرار دارد، در این فصل توزیع چرخند ها در پهنه های وسیع تر از پاییز و با تمرکز فراوانی کم تر در نقشه ها نمایان است. چرخندهای تابستان از نظر فراوانی با اختلاف زیاد کمترین مقدار را دارا می باشند. یکی از بارزترین ویژگی های چرخندی، حضور پهنه های وسیع در منطقه ی مدیترانه است، که در همه ی تراز ها مشاهده می شود و در تراز 500 به بیشترین میزان خود می رسد. از آن جایی که منبع اصلی بارش ایران همین چرخندها، به ویژه چرخندهای مدیترانه می باشد، این موضوع قابل توجه است و سعی شده است در این پژوهش بیشتر به آن پرداخته شود. ویژگی بارز دیگر نقشه ها، چرخند گنگ می باشد که به عنوان اصلی ترین رخداد چرخندی در نقشه های تراز 1000 و 925 هکتوپاسکال، در فصل تابستان و بهار دیده می شود. بارش های تابستانی و بادهای 120 روزه سیستان در جنوب شرق ایران با شکل گیری این سامانه در ارتباط می باشند. با توجه به الگوریتم آماری محاسبه شده برای شیو ارتفاع ژئوپتانسیل، می توان اظهار داشت که در تراز 500 هکتوپاسکال، شیو ارتفاع ژئوپتانسیل بیشتر است و در نتیجه چرخندها در این تراز قوی تر می باشند.